ข้อกำหนดและเงื่อนไขการขอใบรับรองมาตรฐานแหล่งปลูกและเก็บเกี่ยวที่ดีของพืชกัญชาในประเทศไทย
Thailand Cannabis GACP
การผลิต (ปลูก) และเก็บเกี่ยวที่ดีของพืชกัญชาเป็นหัวใจสำคัญในการทำให้ผลิตภัณฑ์สมุนไพรกัญชาได้มาตรฐานทางการแพทย์ โดยไม่มีสารเคมีตกค้างและปนเปื้อนในพื้นที่ปลูก มาตรฐานหลักที่นำมาสร้างความเชื่อมั่นในกระบวนการผลิตให้สมุนไพรกัญชามีคุณภาพและมีความปลอดภัย คือ แนวทางปฏิบัติทางการเกษตรและเก็บเกี่ยวที่ดีของพืชสมุนไพรกัญชา (Guidelines on Good Agricultural and Collection Practices: GACP) ซึ่งเป็นมาตรฐานระดับแปลงปลูกเพื่อใช้เป็นหลักเกณฑ์ให้เกษตรกรนำไปปฏิบัติสำหรับการสร้างความปลอดภัยให้กับวัตถุดิบสมุนไพรและการแปรรูปเพื่อสร้างความเชื่อมั่นโดยผ่านกระบวนการตรวจประเมินรับรองให้ได้ระดับมาตรฐานสากลต่อไป
การตรวจรับรองมาตรฐานแหล่งปลูกและเก็บเกี่ยวที่ดีของพืชกัญชาในประเทศไทย
การตรวจรับรองของกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือกเป็นการรับรองว่าการปลูกพืชกัญชาให้ได้มาตรฐานทางการแพทย์ นอกจากจะต้องผ่านกระบวนการผลิตที่ปฏิบัติตามข้อกำหนดของมาตรฐานเกษตรอินทรีย์แล้ว ยังต้องผ่านกระบวนการตรวจประเมินรับรองมาตรฐานการปลูกและเก็บที่ดีของพืชกัญชาเพื่อยกระดับมาตรฐานสู่สากล (GACP)
ผู้ประกอบการที่ขอการรับรองมาตรฐาน GACP ของกรมไม่ใช่การตรวจสอบและรับรองว่าผลิตผลหรือผลิตภัณฑ์นั้นปลอดจากสารเคมีตกค้างใดๆ แต่กรมอาจใช้วิธีการตรวจวิเคราะห์หาสารเคมีตกค้างในผลิตผลและผลิตภัณฑ์เป็นกรณีพิเศษ ในกรณีที่มีความสงสัยเรื่องการปนเปื้อนหรือการใช้สารเคมีทางการเกษตรจนเกินมาตรฐานที่กำหนด หรือในกรณีที่มีความเสี่ยงในการปนเปื้อนจากสภาพแวดล้อม
นอกจากนั้น การตรวจรับรองมาตรฐานยังช่วยให้ผู้บริโภคมั่นใจได้ระดับหนึ่งว่ากระบวนการปลูกและเก็บเกี่ยวที่ดีของพืชกัญชามีมาตรฐานระดับสากล รวมถึงยังเป็นการคุ้มครองผู้ประกอบการที่ปฏิบัติตามมาตรฐาน GACP โดยเฉพาะผู้ประกอบการที่ได้รับการรับรองจากกรม
ข้อกำหนดการตรวจรับรองมาตรฐานแหล่งปลูกและเก็บเกี่ยวที่ดีของพืชกัญชาในประเทศไทย
Thailand Cannabis GACP
- ผู้ประกอบการจะต้องจัดทำบันทึกอย่างต่อเนื่อง คือ บันทึกการซื้อและใช้ปัจจัยการผลิตในแปลงปลูก บันทึกกิจกรรมแปลงปลูก และบันทึกการขายผลิตผล หรือเอกสารอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง เนื่องจากผู้ตรวจสอบอาจต้องตรวจสอบเอกสารเหล่านี้
- ผู้ประกอบการจะต้องจัดเก็บเอกสารและจัดทำบันทึกอย่างต่อเนื่อง เช่น ใบรับรองวัตถุดิบ เอกสารสั่งซื้อวัตถุดิบ ใบรับวัตถุดิบ สต็อกวัตถุดิบ บันทึกการแปรรูป/บรรจุ สต็อกผลิตภัณฑ์ เอกสารการขาย/ใบส่งของ บันทึกการทำความสะอาด บันทึกการป้องกันกำจัดแมลง/สัตว์ศัตรูในแปลงปลูก บันทึกการร้องเรียน และเอกสารอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง ให้ผู้ตรวจสามารถตรวจสอบว่าถูกต้องตามมาตรฐานหรือไม่
ยินยอมให้เจ้าหน้าที่เข้าตรวจเอกสารต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับการปลูกและการแปรรูปเบื้องต้น ยินยอมให้เจ้าหน้าที่เข้าตรวจสอบในพื้นที่การปลูกทั้งหมดที่ถือครอง (ทั้งพื้นที่ของตนเอง, เช่า, ให้เช่า) รวมทั้งสถานที่ประกอบการ ทั้งที่ขอการรับรองและที่ไม่ได้ขอรับรอง ตลอดจนสถานที่เก็บเครื่องมือ สถานที่เก็บผลิตผล สถานที่เก็บวัตถุดิบ และที่พัก โดยทางกรมไม่จำเป็นต้องแจ้งให้ทราบล่วงหน้า
ผู้ประกอบการจะต้องแจ้งให้กรมทราบโดยทันที ถ้ามีการเปลี่ยนแปลงใดๆ เกิดขึ้นที่ไม่เป็นไปตามมาตรฐานที่ระบุไว้ เช่น สายพันธุ์ สถานที่ปลูก และการขอรับรองเพิ่มเติม เป็นต้น
ในกรณีที่ผู้ประกอบการว่าจ้างให้ผู้อื่นทำการผลิตหรือจัดการ ผู้ประกอบการจะต้องจัดทำสัญญารับช่วงการผลิตกับผู้รับจ้าง โดยมีสาระสำคัญที่จะต้องคำนึงถึง ดังนี้:
ผู้รับจ้างผลิตต้องปฏิบัติตามมาตรฐาน GACP และเงื่อนไขการรับรองของกรม
ผู้รับจ้างผลิตยินยอมที่จะให้เจ้าหน้าที่เข้าตรวจสอบสถานที่ประกอบการทั้งหมดและตรวจสอบเอกสารต่างๆ ที่เกี่ยวข้องของผู้รับจ้างผลิต
ผู้รับจ้างผลิตต้องจัดเก็บเอกสารมาตรฐาน GACP (อย่างน้อยในส่วนที่เกี่ยวข้องกับการรับจ้างผลิต) สัญญาว่าจ้างการผลิต เอกสารการผลิต และคู่มือ GACP ในเรื่องที่เกี่ยวกับการประกอบการของผู้รับจ้าง
ผู้ประกอบการเป็นผู้รับผิดชอบค่าใช้จ่ายของกรมในการตรวจสอบผู้รับจ้าง
ผู้รับจ้างจะปฏิบัติตามนโยบาย หลักเกณฑ์ ตลอดจนเงื่อนไข และระเบียบอื่นๆ ที่ทางกรมได้กำหนดขึ้น
ผู้ประกอบการจะต้องจัดเก็บเอกสารต่อไปนี้ไว้สำหรับการตรวจของกรมไม่น้อยกว่า 5 ปี:
สำเนาเอกสารใบสมัครขอรับรองมาตรฐานกับกรม
สำเนารายงานการตรวจของเจ้าหน้าที่กรม
ผลการรับรองมาตรฐานฯ จากกรม
บันทึกการร้องเรียน (ถ้ามี)
การสมัครขอรับรองมาตรฐาน GACP ประเภทการเพาะปลูกและการเก็บเกี่ยวที่ดีของพืชกัญชา/การแปร
รูปเบื้องต้น
ผู้ประสงค์สมัครขอรับรองการประเมิน GACP ดาวน์โหลดเอกสารต่างๆ ซึ่งจะประกอบไปด้วยเอกสารดังนี้:
ในการสมัครนั้น จะต้องกรอกข้อมูลในชุดเอกสารการสมัคร ซึ่งประกอบด้วยแบบขอลงทะเบียนและคู่มือมาตรฐานการปฏิบัติงาน (SOP) รวมทั้งเอกสารประกอบที่เกี่ยวข้อง โดยควรตรวจตราให้เรียบร้อยก่อนส่ง และสามารถส่งได้ทั้งทางไปรษณีย์หรืออีเมล จากนั้นประมาณ 30 วันหลังยื่นเอกสาร ทางเจ้าหน้าที่จะแจ้งให้ทราบต่อไป
ข้อมูลเพิ่มเติม
การสมัครควรยื่นเอกสารเพิ่มเติมเกี่ยวกับวิธีการให้ปุ๋ย และ ทะเบียนปุ๋ยคิงเวล ตามกรมวิชาการเกษตร ตามเอกสาร 1.3 และ 1.4 ด้านบน
การตรวจแหล่งผลิต/แปรรูป โดย คณะกรรมการพัฒนากัญชาฯ กรมการแพทย์แผนไทยฯ
การตรวจจะถูกแบ่งออกเป็น 3 ประเภท ดังนี้:
- ตรวจครั้งแรกตามที่ขอลงทะเบียน - ซึ่งถือเป็นการตรวจสำคัญที่สุด
- ตรวจครั้งที่สอง - เป็นการตรวจประจำปี
- ตรวจครั้งที่สาม - เป็นการตรวจพิเศษที่อาจเกิดขึ้นเมื่อผู้สมัครขอการรับรองเพิ่มเติมหรือได้รับการร้องเรียน โดยในการตรวจพิเศษนี้อาจจะมีการนัดล่วงหน้าหรือไม่ก็ได้
โดยทั่วไป การตรวจการปฏิบัติตามมาตรฐาน GACP จะมีขั้นตอนและวิธีการดังนี้
โดยทั่วไป การตรวจการปฏิบัติตามมาตรฐาน GACP จะมีขั้นตอนและวิธีการดังนี้:
- แนะนำตัว วางแผนการตรวจ และสัมภาษณ์เจ้าหน้าที่ที่เกี่ยวข้องกับการปลูก
- ตรวจแหล่งผลิต (ปลูก) /แปรรูป
- ตรวจมาตรการกระบวนการผลิต
- ตรวจเอกสารแหล่งผลิต เช่น บันทึกการซื้อ การใช้ปัจจัยการผลิต บันทึกกิจกรรมแหล่งผลิต เป็นต้น
- ตรวจเอกสาร ได้แก่ ใบรับรองวัตถุดิบ เอกสารสั่งซื้อวัตถุดิบ ใบรับวัตถุดิบ สต็อกวัตถุดิบ บันทึกการบรรจุ สต็อกผลิตภัณฑ์ เอกสารการขาย/ใบส่งของ บันทึกการทำความสะอาด บันทึกการป้องกันกำจัดแมลง/สัตว์ศัตรูพืชในสถานที่ปลูก/แปรรูป บันทึกการร้องเรียน และเอกสารอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง
- ตรวจฉลากบนผลิตภัณฑ์สำเร็จ ระบบการตรวจสอบย้อนกลับ และตรวจปริมาณผลผลิต/ผลิตภัณฑ์เข้า-ออก
- สรุปการตรวจ ซึ่งจะแจ้งผลการตรวจสอบให้ผู้ประกอบการภายใน 30 วัน เพื่อให้ผู้ประกอบการรับทราบ หากไม่เห็นด้วย สามารถชี้แจงความเห็นเป็นลายลักษณ์อักษร ซึ่งกรมจะใช้ประกอบในการพิจารณาต่อไป
โดยปกติแล้ว กรมมักไม่ตรวจการปนเปื้อนของสารในห้องปฏิบัติการ ยกเว้นในกรณีที่พบความเสี่ยงที่จะปนเปื้อน โดยผู้ประกอบการจะต้องลงนามในเอกสารรับทราบการสุ่มตัวอย่าง ทั้งนี้ ผู้ประกอบการจะต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายในการตรวจวิเคราะห์ในห้องปฏิบัติการที่เกิดขึ้น ยกเว้นในกรณีที่กรมต้องการสุ่มตัวอย่างเพื่อเป็นการตรวจสอบระบบการตรวจของกรมเอง
การรับรองมาตรฐาน GACP
เจ้าหน้าที่จะประเมินสรุปว่าผู้ประกอบการสมควรจะได้รับการรับรองตามมาตรฐาน GACP จากกรมหรือไม่ โดยเจ้าหน้าที่อาจกำหนดเงื่อนไขหรือข้อเสนอแนะให้ผู้ประกอบการปฏิบัติตาม มีทั้งเงื่อนไขที่ต้องปฏิบัติให้ลุล่วงก่อนที่จะรับรองมาตรฐาน ซึ่งจะต้องปฏิบัติให้เสร็จภายในระยะเวลาที่กำหนด เช่น ปรับปรุงแปลงปลูก/แปรรูปให้เสร็จก่อนฤดูกาลผลิตหน้า เป็นต้น
สรุปมาตรฐาน GACP
การปลูกและเก็บเกี่ยวพืชกัญชาให้ได้มาตรฐานทางการแพทย์ต้องปฏิบัติตามแนวทางปฏิบัติทางการเกษตรและเก็บเกี่ยวที่ดี (GACP) ซึ่งรวมถึงการบันทึกข้อมูลและจัดเก็บเอกสารอย่างต่อเนื่อง การยินยอมให้เจ้าหน้าที่เข้าตรวจสอบโดยไม่แจ้งล่วงหน้า และการแจ้งให้กรมทราบทันทีเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงที่ไม่เป็นไปตามมาตรฐาน ผู้ประกอบการที่ว่าจ้างผู้อื่นต้องทำสัญญาที่กำหนดให้ผู้รับจ้างปฏิบัติตามมาตรฐาน GACP การตรวจประเมินมีทั้งการตรวจครั้งแรก การตรวจประจำปี และการตรวจพิเศษ ซึ่งครอบคลุมการตรวจสอบทุกขั้นตอนการผลิตและเอกสารที่เกี่ยวข้อง การตรวจสารเคมีปนเปื้อนจะทำเฉพาะเมื่อพบความเสี่ยง โดยผู้ประกอบการต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายในการตรวจวิเคราะห์ เจ้าหน้าที่จะประเมินและกำหนดเงื่อนไขหรือข้อเสนอแนะให้ผู้ประกอบการปฏิบัติตามก่อนที่จะรับรองมาตรฐาน GACP
